Οι εργαζόμενοι και οι εργαζόμενες με τα “μπλοκάκια” έχουν δικαιώματα και δικαιώνονται ακόμα και στον Άρειο Πάγο.
Ωστόσο, έχει σημασία να μην υποτιμάμε και τις δικαστικές νίκες κυρίως για δύο λόγους:
i. Γιατί όταν τις γνωρίζουμε και τις αναφέρουμε στην εργοδοσία, καταλαβαίνει ότι γνωρίζουμε τα δικαιώματά μας και τα εργαλεία που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και επομένως δεν θα είμαστε εύκολος αντίπαλος σε μια ενδεχόμενη διένεξη.
ii. Γιατί και οι νίκες αυτές βασίζονται στο εργατικό δίκαιο -ή μάλλον ό,τι έχει απομείνει από αυτό τα τελευταία χρόνια- το οποίο δεν μας χαρίστηκε, αλλά κατακτήθηκε με αγώνες τόσο στο παρελθόν όσο και στο παρόν.
Λίγα λόγια για το νομικό πλαίσιο
Πολλές φορές οι εργοδότες μας πιέζουν να υπογράψουμε συμβάσεις έργου ή ανεξάρτητων υπηρεσιών (εργασία σε καθεστώς αυτοαπασχολούμενου με “μπλοκάκι”) θεωρώντας ότι έτσι δεν είναι αναγκασμένοι να τηρούν τα εργασιακά μας δικαιώματα. Το εργατικό δίκαιο και οι νόμοι που το διέπουν δεν προσεγγίζουν τα πράγματα έτσι όμως.
Η σχέση εργασίας δεν χαρακτηρίζεται όμως από τη σύμβαση που υπογράφει ο εργαζόμενος με τον εκάστοτε εργοδότη, αλλά από τα χαρακτηριστικά της. Ειδικότερα, αν η πραγματική συμφωνία που κάνουν εργαζόμενος- εργοδότης, αφορά την παρεχόμενη εργασία (ώρες, ημερομίσθιο ή μηνιαίο μισθό, τόπος εργασίας κλπ.) και όχι ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα (παραδοτέο έργο), τότε η σχέση του εργαζόμενου με τον εργοδότη είναι σαφώς σχέση εξαρτημένης εργασίας.
Η απόδειξη της σχέσης εξαρτημένης εργασίας γίνεται πιο συγκεκριμένα με 2 τρόπους:
Α. Με τη διάρκεια της απασχόλησης στον ίδιο εργοδότη.
Όπως προβλέπει το άρθρο 1 του ν. 3846/2010, εφόσον η εργασία παρέχεται κατά κύριο λόγο στον ίδιο εργοδότη για πάνω από 9 μήνες, τότε υποκρύπτεται εξαρτημένη σχέση εργασίας. Η πρόβλεψη του 9μηνου υπάρχει και στο άρθρο 1 παράγραφος 2 του ν. 2639/1998
Β. Με την ύπαρξη “διευθυντικού δικαιώματος”
Το “διευθυντικό δικαίωμα” σημαίνει ότι ο εργοδότης δίνει δεσμευτικές για τον εργαζόμενο εντολές και οδηγίες, για τον τρόπο, τον τόπο και τον χρόνο παροχής της εργασίας, και επιπλέον μπορεί να ασκεί έλεγχο για το εάν ο εργαζόμενος συμμορφώνεται με τις οδηγίες που δίνει. Οι δικαστικές αποφάσεις μάλιστα αναγνωρίζουν πως αυτή η εξάρτηση μπορεί να είναι χαλαρότερη στις περιπτώσεις που ο εργαζόμενος αναπτύσσει πρωτοβουλία κατά την εκτέλεση της εργασίας του, λόγω των επιστημονικών ή ειδικών γνώσεων του και του αντικειμένου της εργασίας, αλλά συνεχίζει να ισχύει.
Τα δεδικασμένα
Είναι πολλές οι περιπτώσεις που με βάση την παραπάνω νομοθεσία, εργαζόμενοι/ες τεχνικοί και όχι μόνο, έχουν δικαιωθεί στα δικαστήρια τα οποία αναγνώρισαν ότι βρίσκονταν σε υποκρυπτόμενη σχέση εξαρτημένης εργασίας (παρά το ότι δεν είχαν τέτοια σύμβαση) και ανάγκασαν την εργοδοσία να αναγνωρίσει τα εργασιακά τους δικαιώματα. Παραθέτουμε μόνο μερικές:
- ΑΠ (Άρειος Πάγος) 835/2019: Εργαζόμενη τεχνολόγος μηχανικός σε κατασκευαστική εταιρία με μπλοκάκι, η οποία είχε συγκεκριμένο μηνιαίο μισθό, ωράριο (9.00-17.00), πενθήμερη εργασία, έπρεπε να ζητήσει άδεια για να λείψει κλπ. Η συγκεκριμένη συνάδελφος ήταν μάλιστα σε λοχεία όταν απολύθηκε. Αναγνωρίστηκε ως εξαρτημένα εργαζόμενη και μάλιστα αποζημιώθηκε με βάση και την τότε ισχύουσα Συλλογική Σύμβαση Εργασίας του κλάδου και τα ισχύοντα επιδόματα (γάμου κλπ.)
- ΑΠ 1775/2017: Τεχνολόγος πολιτικός μηχανικός εργαζόμενος με μπλοκάκι σε ανώνυμη τεχνική - κατασκευαστική εργοληπτική εταιρεία για 11 χρόνια μέχρι την απόλυσή του. Αναγνωρίστηκε ως εξαρτημένα εργαζόμενος και κέρδισε αποζημίωση άνω των 100.000 ευρώ. Υπάρχει μάλιστα στην απόφαση η εκπληκτική φράση των εργοδοτριών εταιρειών “Οι συμβάσεις (έργου) που υπέγραψε είναι κουρελόχαρτα;” και συμπλήρωναν ότι ο εργαζόμενος παρέμεινε μετά την απόλυσή του άνεργος επίτηδες, για να πληρωθεί “από τον καναπέ του”. Τα δικαστήρια έκριναν ότι εφόσον υπήρχε υποκρυπτόμενη εξαρτημένη σχέση εργασίας, οι συμβάσεις που υπογράφονταν, ήταν όντως κουρελόχαρτα.
- ΑΠ 1560/2017: Πολιτικός μηχανικός εργαζόμενος δούλεψε για 9 χρόνια με μπλοκάκι σε τεχνική εταιρία με συγκεκριμένο μηναίο μισθό και ωράριο, δεν μπορούσε να λείψει χωρίς άδεια, χρησιμοποιούσε τον εξοπλισμό της εταιρείας κλπ. Αναγνωρίστηκε η σύμβαση εργασίας και αποζημιώθηκε με άνω των 150.000 ευρώ για ασφαλιστικές εισφορές, μισθούς υπερημερίας, δώρα, επιδόματα κλπ, μετά την απόλυσή του.
- ΑΠ 884/2017: Τεχνικός εργαστηρίου με μπλοκάκι ο οποίος είχε συγκεκριμένο 8ωρο ωράριο και μηνιαίο μισθό, αναγνωρίστηκε ως εξαρτημένα εργαζόμενος και έλαβε αποζημίωση άνω των 40.000 ευρώ για μισθούς υπερημερίας, άδειες, εκτός έδρας, εργασία Σάββατα κλπ.
- ΑΠ 677/2017: Ηλεκτρολόγος μηχανικός εργαζόμενος με μπλοκάκι σε Τεχνική Εταιρία, με συγκεκριμένο μισθό, ωράριο, χώρο εργασίας, μη απασχόληση σε άλλους εργοδότες την ίδια περίοδο, αναγνωρίστηκε ως εξαρτημένα εργαζόμενος και έλαβε για δώρα και επιδόματα άνω των 30.000 ευρώ
- ΑΠ 602/2017: Πολιτικός Μηχανικός εργαζόμενος στην ΒΙΟΤΕΡ ΑΕ δικαιώθηκε ως εξαρτημένα εργαζόμενος. Είναι χαρακτηριστικό το επιχείρημα της εργοδοσίας πως η επιλογή της σύμβασης ανεξάρτητων υπηρεσιών “είθισται στον χώρο των επαγγελματιών πολιτικών μηχανικών…[και] έγινε από τον ίδιο τον ενάγοντα” και μάλιστα ότι αφού αποδεχόταν για χρόνια αυτό το καθεστώς δημιούργησε “στην εταιρεία μας την πεποίθηση ότι είναι ικανοποιημένος από τη μορφή συνεργασίας μας και ότι δεν έχει κανένα παράπονο απ' αυτή”. Οι εργοδοτικοί ισχυρισμοί απορρίφθηκαν από τα δικαστήρια.
- ΑΠ 1185/2018: Υπεύθυνος σε εργοτάξια εργολήπτριας εταιρείας ιδιωτικών και δημοσίων έργων, παρά το γεγονός ότι είχε μεγάλη ελευθερία και όχι συγκεκριμένο ωράριο, δικαιώθηκε στον Άρειο Πάγο επειδή υπήρχε περιοδικότητα πληρωμών, είχε επαγγελματικές κάρτες με τη διεύθυνση της εταιρείας, και χρησιμοποιούσε αυτοκίνητο και εταιρικό τηλέφωνο της εταιρείας.
Σημειώνουμε ότι αντίστοιχες δικαστικές δικαιώσεις έχουν πετύχει και εργαζόμενοι/ες σε άλλους κλάδους, όπως εργαζόμενοι σε εργοστάσια για θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα, αποθηκάριοι, φωτορεπόρτερ κ.α..
Από τα παραπάνω παραδείγματα καταλαβαίνουμε ότι ακόμα και στο σημερινό ισχνό πλαίσιο εργατικού δικαίου, οι εργαζόμενοι/ες μπορούν να δικαιωθούν ακόμα και δικαστικά. Γνωρίζουμε ότι χρειάζεται σθένος να σταθεί κανείς/καμία απέναντι στην εργοδοσία και να διεκδικήσει τα δικαιώματά του. Το σωματείο υπάρχει ακριβώς και για να μας ενδυναμώνει σε αυτή μας τη διεκδίκηση, και με τη νομική του στήριξη αλλά κυρίως με την συναδελφική αλληλεγγύη, που διασφαλίζει ότι δεν θα δώσουμε μόνοι/ες μας καμία μάχη.
Και η ιστορία δείχνει ότι, στο τέλος, τις περισσότερες τέτοιες μάχες, τις κερδίζουμε.